Hoe houdt u uw zorgmedewerkers burn-outproof?
Expert Hilde De Man
Verantwoordelijke Discipline Psychosociale Aspecten
40 % van de werknemers die hoge emotionele eisen ervaren in hun job, lopen een hoog risico op burn-out
Elke dag geven artsen, verzorgenden, verplegenden en paramedici het beste van zichzelf. Om zo te voorzien in de behoeften en noden van anderen. Toch zijn er grenzen aan die onvoorwaardelijke inzet. Want voelen we onszelf niet meer goed in ons vel? Dan schiet ook onze zorg voor anderen tekort.
Iedereen zegt ‘ik zeg tegen mezelf’ en niemand zegt ‘ik luister naar mezelf’. Probeer nu voor de verandering eens naar jezelf te luisteren. (J. Stevens)
De paradox is dat in een sector die draait om de zorg voor anderen, zelfzorg vaak vergeten wordt of aanzien wordt als een vorm van egoïsme.
Ondanks de druk en verwachtingen van onze (werk)omgeving loont het om voor onszelf te blijven zorgen. Want alleen dan kunnen we ook echt blijven openstaan voor anderen. Door zelfzorg stimuleren we de belangrijkste functies van ons lichaam. Anders raken die geleidelijk aan ontregeld. En riskeren we de gevolgen:
- We lijden aan stemmingswisselingen.
- We ervaren frustraties en werken die uit op onze omgeving.
- We voelen ons vroegtijdig opgebrand.
De cijfers tonen dat ook aan. Een IDEWE-onderzoek bij 23.081 Belgische werknemers uit 2017 stelde vast dat bijna 40 procent van de werknemers die hoge emotionele eisen ervaren in hun job een hoog risico op burn-out loopt. Voor medewerkers met een job met lage emotionele eisen is dat cijfer maar 13 procent.
Willen we dat deze medewerkers hun job met voldoende veerkracht blijven uitoefenen? Dan moeten we genoeg aandacht geven aan het risico van emotionele belasting en inzetten op slimme preventie en ondersteuning voor een duurzaam resultaat.
Bevorder de bevlogenheid van uw medewerkers via reboostgesprekken
Hoe zorgt u voor duurzaam inzetbare medewerkers die gezond, vitaal en gemotiveerd aan de slag blijven? Laat hen af en toe stilstaan bij hun eigen veerkracht. En bij de manier waarop ze hun job uitoefenen. Die regelmatige reflectie van iemand aan de zijlijn is geen overbodige luxe. Zeker niet in een tijd waarin zovelen het moeilijk hebben om werk en privéleven in balans te houden. En om te blijven functioneren onder grote tijdsdruk.
De preventieadviseur psychosociale aspecten is uitstekend geplaatst om die rol als ‘reflector’ op zich te nemen. Hij is beschikbaar voor reboostgesprekken, mits er een engagement van twee ingeplande sessies is. De doelen van die gesprekken zijn:
- zelfreflectie
- bewustwording van de eigen hulpbronnen en hinderpalen tijdens de jobuitoefening
- ontdekking van de eigen veerkracht en mogelijkheden om die te versterken
Tijdens deze gesprekken gaan we op zoek naar antwoorden op vragen zoals:
- Hoe voel ik mij vandaag in mijn job?
- Hoe staat het met mijn veerkracht?
- Hoe hou ik mijn fysieke, emotionele en mentale batterij opgeladen?
- Hoe wissel ik piekmomenten van spanning af met ontspanning?
- Hoe hou ik mijn energiegevers en energievreters in evenwicht?
- Hoe ga ik om met tegenstrijdige belangen en morele dilemma’s in mijn job?
- Hoe grens ik me voldoende af zonder het contact met de zorgbehoevende te verliezen?
- Hoe ga ik om met het leed waarmee mijn job mij confronteert?
Ondersteun werknemers die signalen tonen van overbelasting met een reloadtraject
Vertonen medewerkers signalen van overbelasting? Dan bieden we een reloadtraject aan: een kortdurend ondersteuningstraject bij de preventieadviseur psychosociale aspecten, aan de hand van het driegesprekkenmodel. In overleg met en akkoord van de medewerker wordt zijn leidinggevende zowel bij de opstart als de afronding van de begeleiding betrokken. Hierbij coachen we de leidinggevende in de ondersteuning van zijn medewerker.
Via het reloadtraject ondersteunen we medewerkers met bezorgdheden rond stress, zodat ze aan het werk kunnen blijven. Daarvoor analyseren we de situatie, maken we ze bespreekbaar en reiken we handvatten aan.
Alarmsignalen, weerstandsfase en uitputtingsfase
Alarmsignalen van chronische stress kunnen zich in een eerste stadium zowel op emotioneel, gedragsmatig als lichamelijk vlak uiten:
|
|
|
|
|
|
|
|
In een tweede stadium kunnen deze signalen overgaan in weerstandssignalen zoals:
|
|
|
|
|
|
Tijdens deze weerstandsfase willen we vaak niet toegeven dat het minder goed met ons gaat. We doen zelfs krampachtig nóg meer inspanningen om te blijven doorgaan. Slepen de bovenstaande symptomen zes maanden aan? En merkt u bovendien dat u:
- emotioneel uitgeput bent en niet meer uitgerust raakt?
- emotioneel afstand neemt van de patiënt of cliënt en het contact cynisch en apathisch ondergaat?
- liefst contact vermijdt?
- het gevoel hebt dat u uw job niet aankunt?
Dan kunnen dat aanwijzingen zijn dat u de uitputtingsfase hebt bereikt – een burn-out dus.
Wat na een burn-out? Zet in op een optimale werkhervatting via een reconnect-traject
Bij langdurige uitstel na stress- en burn-outklachten kan het nodig zijn om de communicatie tussen de leidinggevende en het team te herstellen. En om een nieuw evenwicht in het team te vinden.
Via een reconnect-traject zorgen we ervoor dat de re-integratie van uw medewerker op de werkvloer vlot kan verlopen. We bereiden de werkhervatting voor in dialoog met de arbeidssarts, leidinggevende en werknemer. En we zoeken uit welk proces nodig is voor een optimale werkhervatting.
Wat kan men zelf doen om bevlogen aan de slag te blijven?
Zorg voor de nodige zelfzorg via de eerste wet van de vitale afwisseling.
Elke piek van spanning moet worden gevolgd door een evenwaardig dal van recuperatie. Want we vergeten te vaak dat stress een reëel fysiologisch proces is. Het zorgt ervoor dat er in ons lichaam cortisol en adrenaline vrijkomen. Dat zijn stoffen die ons beschermen. Maar zijn ze niet in balans ? Dan zijn het echte gifstoffen – zeker als het lichaam ze continu aanmaakt. Chronische stress kan dan leiden tot een verzwakking van ons immuunsysteem.
Versterk uzelf mentaal, fysiek en emotioneel via de tweede wet van de globale versterking.
De menselijke fysiologie is een gestructureerd en coherent geheel dat draait op drie batterijen: een mentale, een emotionele en een fysieke.
Door dagelijkse uitdagingen en beslommeringen verliezen die batterijen een deel van hun energie:
- Onze mentale batterij boet in aan kracht door een opeenstapeling van complexe probleemsituaties.
- Onze fysieke batterij wordt uitgeput door intense lichamelijke belastingen zoals verplaatsingen, bewoners tillen en lunchpauzes overslaan.
- Onze emotionele batterij loopt leeg door relationele conflicten, een gebrek aan sociale steun van collega’s en leidinggevenden, enzovoort.
Deze drie batterijen spelen op elkaar in. Loopt de ene leeg? Dan kunnen we dat tijdelijk compenseren door de twee andere opgeladen te houden of te versterken. Gelukkig reageren ons lichaam en onze geest op energietekorten. Door middel van alarmsignalen proberen ze om ons tijdig in te lichten. Jammer genoeg luisteren we vaak veel te laat naar die signalen. Staan we dan al ‘in panne’? Dan is het veel moeilijker om de batterijen nog opgeladen te krijgen.
Zorg voor mentale, emotionele én fysieke recuperatie door:
- voldoende te slapen
- gezond en regelmatig te eten
- passieve én actieve ontspanning in te bouwen
- sociale contacten te onderhouden
Ervaart u druk? Dan is het de kunst om toch efficiënt te blijven presteren. Mentaal kunt u die druk afweren door de zaken in het juiste perspectief te plaatsen. Voelt u dat u vast komt te zitten in redeneringen die u niet vooruithelpen? Probeer dan om een ander kader te kiezen en het probleem vanuit een ander perspectief te begrijpen. Dat betekent ook: soms leren om vaste overtuigingen en irrationele gedachtepatronen te doorbreken.
Op emotioneel vlak biedt u weerstand door uitlaatkleppen te voorzien, uw emoties te onderkennen en ze te uiten. Of door momenten van ontspanning in te bouwen, met aandacht voor een rustige ademhaling. Maak bijvoorbeeld twee keer per dag tien minuten vrij en adem dan zes keer per minuut diep in en uit – dat doet al wonderen. En zorg dat u uzelf kunt afreageren, voorzie pauzes met plaats voor afleiding en mentale rust, en bouw vaste rituelen in.
Een korte pauze tussen twee patiënten? Dat is de ideale gelegenheid om alles te laten bezinken en de focus op de volgende patiënt te richten. Vindt u het moeilijk om los te laten? Weet dat u deel uitmaakt van een team: de patiënt wordt net zo goed verzorgd door uw collega’s.
Zoek een hobby die u de nodige afleiding en ontspanning schenkt. Dat helpt om uw gedachten te verzetten als u te sterk emotioneel betrokken raakt bij een van uw patiënten.
Het is bewezen: een gezond evenwicht van ‘geven en nemen in werk en vrije tijd’ is een cruciale factor voor een gezonde geest in een gezond lichaam!
Deel uw uitdaging met onze experten.
Bronnen
Vander Elst T., Cavents C. & Daneels, K. (2016) Job demands-resources predicting burn-out and work engagement among Belgian home healthcare nurses: A cross-sectional study, Nurs Outlook.Gonnissen, K. & Goudsmet, A. (2005) De bedrijfsatleet, jezelf managen onder druk. Uitgeverij Kluwer.
Buelens, M. & Vermeiren A. (1997) Zelfzorg. De kracht van persoonlijke groei. Uitgeveij Lannoo.
De Prins, P. (2001) Zorgen om Zorg (arbeid). Een vergelijkend onderzoek naar oorzaken van stress en maatzorg in Vlaamse rusthuizen. Acco.
De Prins, P., Segers J. en Brouwers S. & Maloens M. (2008). Engagement study UAMS & Hay Group Belgium.