Ledlampen: uitgebreide mogelijkheden en voortreffelijke energieprestaties
Aandachtspunten bij de aanschaf
Ledlampen zijn populair omwille van de uitgebreide toepassingsmogelijkheden en hun voortreffelijke energieprestaties. Als u echter overweegt om uw klassieke lichtinstallatie aan te passen, houdt u best rekening met enkele aandachtpunten.
Normen
- Niet alle leds of ledarmaturen hebben dezelfde kwaliteit of voldoen aan de strenge Europese regels. Om er zeker van te zijn dat u over een kwaliteitsvolle ledarmatuur beschikt, kan u best het LM79-rapport van de producent (leverancier) raadplegen. Voor de ledlamp zelf is het LM80-rapport de geschikte bron van informatie. In het rapport staan onder meer gegevens omtrent de lichtterugval, wat belangrijk is met het oog op de vervangfrequentie van de lamp.
- Het armatuur en de driver moeten voldoen aan de norm NEN-EN-IEC 61437:2001 (Hoogspanningsbeproevingstechniek - Meting van partiële ontladingen) of een daarmee gelijkgestelde norm.
- De beschermingsgraad van het armatuur en driver kan vastgesteld worden aan de hand van norm NEN-EN-IEC 60529 (Beschermingsgraden van omhulsels van elektrisch materieel). Bovendien zijn omhullingen genormeerd in een IP (International Protection) beschermingsgraad (bv. IP67 waterdichtheid)
Veiligheid
- Ledarmaturen moeten in België vergezeld zijn van een comformiteitsverklaring, een CE-markering, een montagevoorschrift en een gebruiksaanwijzing. Ze mogen in België (sinds 20/04/2016) bovendien niet verhandeld worden als ze niet voldoen aan de EMC-richtlijnen (Richtlijn 2014/30/EU van het Europees Parlement en de Raad omtrent elektromagnetische compatibiliteit).
- Vaak wordt gedacht dat ledlampen nauwelijks warmte produceren. De verhouding licht-warmte is echter ongeveer 40/60 (in vergelijking met respectievelijk 25/75 bij fluorescentie tl-lampen). De verhoogde temperatuur heeft een negatief effect op de levensduur van de lamp en verhoogt de omgevingstemperatuur. De warmte moet daarom voldoende door convectie (thermisch ontwerp) geëvacueerd worden.
- Een mogelijke mismatch tussen armatuur en lamp kan zorgen voor een elektrisch onveilige situatie en doet het risico op brand stijgen (ENEC).
Onderhoud
- De verwachte levensduur van een ledsysteem wordt gedefinieerd als het moment waarop de lichtstroom van het armatuur gedaald is tot 80% van de nieuwwaarde.
- Om te weten welk ledsysteem u best in huis haalt, raadpleegt u de levensduur-codering. Een ledsysteem met als code 50.000 L80 B10 C1 zal bij 50.000 branduren nog 80% van de oorspronkelijke lichtsterkte produceren, 10% zal minder dan 80% van de oorspronkelijke lichtsterkte produceren en 1% zal uitvallen. Dit is belangrijke informatie om te kunnen inschatten wanneer u de lampen zal moeten vervangen (MF = maintenancefactor) om verzekerd te blijven van dezelfde lichtsterkte (CLO-functie - constant light output). Er zijn (duurdere) programmeerbare drivers (L100) op de markt die de lumenuitval compenseren door het voltage te laten toenemen. Daardoor zal de geleverde lichtopbrengst steeds constant blijven. In het begin zal de geleverde energie dus minder zijn dan op het einde maar de gemiddelde energiewaarde blijft hetzelfde.
- Temperatuur heeft een invloed op de levensduur van uw leds. Niet alleen het thermisch ontwerp (temperatuurbeheersing door convectie), maar ook de thermische omgeving zijn bepalend.
- Tot slot heeft ook het aantal schakelingen een invloed op de levensduur. Het aanschakelen van een ledlamp zorgt voor een piekwaarde. Hoe meer schakelingen, hoe korter de levensduur dus. In gebouwen waar langere brandtijden nodig zijn, kunnen er lagere eisen gesteld worden aan het systeem dan in gebouwen met kortere brandtijden. Voor ziekenhuizen zou de levensduur-codering L70B50 100.000 kunnen zijn, voor kantoren L90B50 50.000.
Energie
- De Europese eco-design-wetgeving verplicht dat led-lichtbronnen voorzien zijn van een energielabel.
- Ledarmaturen worden ook steeds verkocht met bijgeleverde lichtbronnen.
- De fabrikant van led verlichtingsarmaturen en led drivers zijn verder verplicht om een garantie te geven met een looptijd van minimaal 5 jaar, bij een gebruik gedurende tenminste 4.000 branduren per jaar.
- De fabrikant van led lichtbronnen geeft een garantie voor een gebruik gedurende tenminste 50.000 branduren.
- Een led tl-lamp verbruikt minstens 50% minder energie dan een fluorescentie tl-lamp. Een kwalitatief hoogwaardige led tl-lamp heeft bovendien een langere levensduur en moet minder snel vervangen worden.
- Hou er rekening mee dat 2 units van 6.500 lumen minder verbruiken dan 1 unit van 13.000 lumen.
Tl-lamp versus ledlamp in bestaand armatuur
- Elektrische veiligheid - Vervang nooit zomaar de oude tl-lampen van bestaande armaturen door nieuwe ledlampen. Een led weegt zwaarder en zal dus meer druk zetten op de fittingen, waardoor het contact wijzigt en er bijgevolg een hoger risico op brand ontstaat. De bestaande armaturen zijn ook niet aangepast aan de warmteontwikkeling van de ledlamp. Bijgevolg is de CE-markering niet meer correct en bestaat de kans dat het risico niet langer gedekt wordt door de brandverzekering.
- Dimmer - Een dimmer van een tl-lamp is niet geschikt voor een ledlamp. Als u daar geen rekening mee houdt, zullen er flikkeringen ontstaan. Dit fenomeen kan enkel vermeden worden door het gebruik van een dimbaar ledsysteem (lamp + armatuur) in combinatie met een speciale leddimmer.
- Juiste gegevens - Vraag zowel het LM79- als LM80-rapport op. Deze rapporten geven aan dat de armaturen en lampen uitvoerig werden getest. De gegevens van minderwaardige ledlampen zijn niet altijd zo nauwkeurig.
- Reflectiegraad - Door een ledlamp in een bestaand armatuur te plaatsen kan een hogere reflectiegraad ontstaan (meer verblinding). Leds kunnen zeer hoge luminantieniveaus bereiken namelijk 20 keer hoger dan het niveau van een fluorescentielamp.
- Verlichtingssterkte - Verzeker u ervan dat ook het ledsysteem voldoet aan de norm NBN-EN 12464-1 (binnenverlichting).