Uw stem telt!
Expert Veerle Hermans
Verantwoordelijke Discipline Ergonomie
Dag van de Leerkracht op 5 oktober
Bijna de helft van de leerkrachten heeft vroeg of laat stemproblemen. Heesheid, keelpijn of stemverlies is voor mensen voor wie de stem het belangrijkste werkinstrument is, een enorm probleem. Naar aanleiding van de Dag van de Leerkracht uw medewerkers tips meegeven zodat ze aan een beter stemgebruik kunnen werken, is een signaal dat u om hun gezondheid geeft.
Ken uw lichaam
We hebben allemaal stembanden maar zoals ander spieren in ons lichaam werken ze bij de ene persoon anders dan bij de andere. De limieten van uw stem achterhalen, is bijgevolg cruciaal. Er rekening mee houden en de gepaste preventieve maatregelen treffen om ze optimaal te kunnen gebruiken, is de volgende opdracht.
Warm op
Atleten die hun spieren intensief gebruiken, moet vooraf opwarmen en stretchen. Stembanden zijn spieren en u bent een stematleet, waarom zou u dan uw stembanden niet moeten opwarmen?
- Adem bijvoorbeeld een paar keer lang uit door een rietje. Eerst zonder klank, daarna terwijl u de oe-klank door het rietje ‘duwt’.
- Neurie een melodietje op een lage toon.
- Ga ontspannen rechtop staan, open uw mond wijd en zeg langgerekt ‘aaaaah’. Eerst met uw tong in de mond, daarna met uw tong ver uit de mond.
Ontspan
Blijf niet voortdurend zitten als u lesgeeft. Het zorgt ervoor dat u met minder inspanningen beter verstaanbaar en meer gehoord wordt. Zorg voor een evenwichtige, ontspannen lichaamshouding, waarbij u op beide benen staat zonder te verstijven. Gooi uw schouders af en toe los. Houd uw kin laag om te vermijden dat er te veel spanning op uw hals en keel komt te staan.
Adem vanuit de buik
Om de spanning weg te halen van uw strottenhoofd kan u beter vanuit de buik leren ademhalen en uw stem naar voor verplaatsen.
Spreek niet luid
Als een man spreekt, trillen zijn stembanden gemiddeld 110 keer per seconde. Bij een vrouw is dat dubbel zoveel. Wanneer u luid spreekt of wanneer u gestrest bent, gaat die trilfrequentie fors omhoog. Als u enkele uren per dag luider én daardoor ook hoger spreekt dan uw normale timbre, ontstaat er schade.
Schreeuw dus niet over het klassenrumoer heen. Kijk uw leerlingen aan. Op die manier richt u uw stem door de groep in plaats van erover. Blijf normaal laag praten met aandacht voor de klinkers, zo gaat uw stem beter resoneren.
Sportleerkrachten kunnen een fluitje gebruiken om tijdens de les signalen te geven. Om gehoorschade bij henzelf en de leerlingen te vermijden, kiezen ze beter voor een handfluitje.
Articuleer
Binnensmonds spreken is vaak het gevolg van schuchterheid tegenover het maken van meer spreekbewegingen met mond, tong en lippen. Het zorgt ervoor dat u automatisch luider gaat praten om u verstaanbaar te maken. Als u dat enkele uren moet volhouden, dan is dat nefast voor de stem. Als u duidelijk articuleert heeft u dat extra volume echter niet nodig.
Drink water
Tijdens het spreken verloopt de ademhaling via de mond. Daardoor drogen de slijmvliezen sterker uit dan normaal. Zeker in klaslokalen met droge lucht. Het gevolg is dat u vaker gaat kuchen, en dat is slecht voor de stem. Kruidenthee of water drinken tijdens en na de les is een aanrader. Bakjes op de verwarming zetten om de luchtvochtigheid te verbeteren ook.
Maak een geluidsopname
Werk aan een boeiende spreekstijl. Benadruk sommige woorden of lettergrepen. Net als uw spreektempo en de melodie in uw stem is het een manier om uw verhaal boeiend te vertellen en de aandacht van uw publiek vast te houden.
Hebt u geen idee van uw spreekstijl? Maak eens een geluidsopname van uw les en analyseer uw stemgebruik. Zeer verhelderend ... of confronterend.
“Oefensessies voor het aanleren van stemtechnische en stemergonomische vaardigheden kunnen bijdragen tot het verminderen van stemproblemen”, zegt Veerle Hermans, disciplineverantwoordelijke Ergonomie van IDEWE. “Ze zijn echter alleen zinvol als er daarnaast ook geïnvesteerd wordt in een goed ontwerp van de klaslokalen en maatregelen op akoestisch vlak.”
Wilt u hier meer informatie over, neem dan contact op met uw regionaal IDEWE-kantoor.