Gebruik van exoskeletten
Kunnen werknemers voordelen halen uit het gebruik van exoskeletten?
Om zwaar werk lichter te maken en mensen langer aan het werk te houden komen steeds vaker innovatieve technologieën in beeld. IDEWE onderzocht in een industriële plaatwerkerij of arbeiders voordeel halen uit het gebruik van passieve exoskeletten. Volgens producenten zouden deze hulpinstrumenten immers tot 40% van de menselijke spieractiviteit kunnen vervangen. “De realiteit brengt echter een iets minder rooskleurige waarheid aan het licht”, zegt preventieadviseur Steven Amandels.
Exoskeletten zijn draagbare mechanische structuren. Een passief exoskelet om de lage rug te beschermen trek je aan als een rugzak, met steunpunten ter hoogte van het borstbeen en de dijen. Ingebouwde veren en scharnieren zorgen ervoor dat krachten en steun ontstaan, die je als drager helpen om bepaalde handelingen uit te voeren.
“Er zijn twee soorten exoskeletten”, legt Steven Amandels uit. “Actieve exoskeletten zijn voorzien van een aandrijving om in een gewricht extra kracht te produceren. De passieve exoskeletten, die wij op de werkvloer hebben getest, gebruiken zwaartekracht en veren om de impact van een beweging te beperken en op die manier de drager te ondersteunen.”
Wat wou u met uw onderzoek precies nagaan?
“Ik had gemerkt dat steeds meer werkgevers geïnteresseerd zijn in de mogelijkheden van dergelijke instrumenten. Er zijn echter nauwelijks publicaties te vinden waarin de meerwaarde op de werkvloer wordt aangetoond. De populariteit is bijgevolg enkel gebaseerd op beweringen van de producenten die hoogstens de resultaten van labotests kunnen voorleggen. Vooraleer de toestellen hun intrede maken op de werkvloer, leek het mij nuttig om ze op zijn minst onder gecontroleerde omstandigheden uit te proberen bij de werknemer zelf.”
Hoe heeft u dat aangepakt?
“We hebben een exoskelet dat in de handel te koop is ter beschikking gesteld in een plaatwerkerij. In één van de afdelingen zijn er werknemers aan de slag die steeds dezelfde handelingen uitvoeren: ze nemen een onderdeel op en leggen het in een bak. Omdat het grote producten zijn, moeten ze telkens ver reiken. Ons skelet moest ervoor zorgen dat de arbeiders bij het ver reiken een tegendruk voelden op de borst om op die manier met minder spierinspanning weer recht te komen. We wilden weten of de claims van de producent inderdaad kloppen.”
Wat waren uw bevindingen?
“Het effect was een pak minder dan in het labo. Terwijl de producent beweert dat de rugspieractiviteit dankzij het exoskelet met 40% daalt, stelden wij slechts een afname van 12% vast. Het verschil kan onder meer te verklaren zijn door het feit dat een skelet doorgaans getest wordt door studenten, met een BMI dat tussen de 20 en 25 ligt. Onze proefpersonen daarentegen waren oudere werknemers met een BMI dat hoger ligt dan 25, omdat dat nu eenmaal de realiteit is in een productieomgeving. Aangezien het skelet een bepaalde, vaste weerstand geeft, ervaart elke arbeider de steun anders. Het effect was daardoor een pak minder.”
Kon u conclusies trekken met betrekking tot de sociale aanvaarding?
“De zeer beperkte comfortdaling, die volgens de producent bij het dragen van dergelijk skelet in het labo was gebleken, werd op de werkvloer zeer sterk uitvergroot. Warmte, stof, werkdruk, lawaai … zorgen er in een realistische werksituatie immers voor dat de irritatiedrempel van werknemers veel lager ligt dan in het labo. De comfortproblemen waren voor een de meeste werknemers voldoende om niet de intentie te hebben om het exoskelet verder te willen gebruiken. Ook al erkenden de mensen in kwestie dat het instrument wel degelijk steun gaf en ook al had een deel van hen een geschiedenis van rugproblemen. Het voordeel woog voor hen niet op tegen het nadeel.”
Is dit experiment voldoende om het nut van exoskeletten in vraag te stellen?
“Dat zeker niet. Eén van mijn bedoelingen was om via het onderzoek meer mensen bewust te maken van het nut van exoskeletten. Dat betekent echter niet dat we alle informatie van de producenten zomaar voor waar hoeven aan te nemen. We hebben op dit ogenblik nood aan wetenschappelijk onderbouwde informatie, die de productie en de aanpassing van de exoskeletten ten goede kan komen. Ik mis ook een breder inhoudelijk debat over deze nieuwe instrumenten. Er zijn op dit moment heel wat onduidelijkheden. Hoe gaan werkgevers bijvoorbeeld reageren op een werknemer die weigerde om een exoskelet te dragen, maar die nadien wel langdurig afwezig blijft met rugklachten? Het is momenteel een open vraag en op dit ogenblik wordt er amper over gepraat.”
Lees meer over het tillen van lasten.